Türkiye-ABD ilişkileri normalleşirken Türkiye-Rusya ilişkileri krize gidebilir

5 Kasım’daNezavisimaya Gazeta’da Vladimir Muhin imzasıyla yayınlanan ve en azından üç gün boyunca gazetenin internet sitesinde manşette tutulan makale, önemli ve ilginç.

Nezavisimaya Gazeta, Kommersant gibi daha ziyade bağımsız bir editoryal çizgi izlemeye çalışan bir yayın organı; yani makalenin ciddi bir gözlemniteliği taşıdığını kabul edebiliriz.

Makalede Rusya’nın Türkiye’ye yönelik endişelerine yer veriliyor. Üstelik Muhin’e göre bu endişeler kısa, hatta çok kısa vadede gerçekleşme potansiyeli taşıyor:

“Putin’in 19 Kasım’da Türkiye’ye yapması planlanan ziyareti, Rusya’nın askeri-iktisadi ve jeopolitik çıkarlarıylailgili olaylar gölgeleyebilir. Bu, İdlib’de Başar Esad’ın birlikleriyle aşırılıkçı militan grupları arasındaki askeri hareketliliğin gerginleşmesinden başka, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi almama yönünde olası kararınıkapsıyor.” 

Muhin makalesinde, Ankara ve Moskova arasında Soçi’de mutabık kalınan İdlib gerilimi azaltma bölgesinde 15-20 km derinliğinde silahsızlandırılmış bölgesinin halen mevcut olmadığını hatırlatıyor. Erdoğan bu mutabakatta, 15 Ekim’e kadar Türkiye’nin bu misyonu yerine getireceğini ilan etmesine rağmen ek süre talep ettive kendi tarafından güvenliği temin edemeyeceğini söyleyerek ortak devriye programını da erteledi.

Muhin’e göre:

“Türkiye güya tarafsızlığı gözetiyor; ancak militanların temel kuvvetleri halen doğrudan doğruya bu ülke tarafından besleniyor.” 

Muhin, Ankara’nın yakınlarda ABD ile ilişkileri normalleştirmekararı almış olmasının, Moskova ile ilişkilere daha güçlü gölge düşürebileceğinivurguluyor. Muhin özellikle Anadolu Ajansıtarafından 14 Kasım’da geçilen bir haber yoruma dikkat çekiyor.[ii](Bu haberin, AA’nın Rusça ve Türkçe bloglarına girerken İngilizce çevirisinin yapılmamış olması tuhaf. Rusça çeviri ise, gözlerinden kaçmasın diye bilhassa konulduğu izlenimi veriyor.)

Söz konusu haberde şöyle deniyor:

“Türkiye, beklentilerini karşılaması şartıyla hava savunma sistemi alımında Rusya gibi ABD’nin teklifine de açık olduğunu çeşitli düzeyde yinelemişti. ABD tarafı da Türkiye’ye Patriot sistemlerinin satışına ilişkin teklifini sunma hazırlığına başlamıştı. … ABD Savunma Bakanlığı’nın Türkiye’ye Patriot füzesi satışı için Kongre’den istediği yetki çerçevesi onayını aralık ayında alabileceği bildiriliyor.”

Anlaşılan ortada epeyce garip bir durum var. Hatırlanacağı gibi Erdoğan iktidarı Rusya ile S-400’ler için anlaşmış ve kaporada ödemişti. İlk parti teslimatının da bir yıl içinde yapılması bekleniyordu.

Sözleşmenin iptali durumunda ceza ödemesi de gündeme gelecek. Ama Nezavisimaya Gazeta’nın görüştüğü askeri uzman, albay Şamil Gareyev’e göre bu ceza ödemesini “[ABD ile] diğer askeri teknik alışverişler ve jeopolitik projeler yoluyla telafi edebilir.”

“Normalleşme”nin Suriye ve Kürt ayağı ise aynı ölçüde dikkat çekici. Muhin, rahip Branson’ın tahliyesinden sonra ABD’nin yaptırımları kaldırdığını, üç PKK liderinin başına ödül koyduğunu ve Suriye’de Menbiç bölgesinde ortak devriyelere çıktığını hatırlatıyor ve ekliyor: “Washington açısından, Erdoğan rejimine Fırat’ın doğusunda kuzey Suriye’nin işgaline girişmesi için imkânlar sağlayan başka tercihler de beklenebilir.”

İdlib’de askeri yoğunlaşmalar ve militanlarla hükümet kuvvetleri arasında gerilim de giderek artıyor. Muhin’e göre “Moskova’nın, Esad kuvvetlerinin İdlib’deki aşırılıkçıları yok etmesine yardım edip etmeyeceği belli değil.”Ancak İran bu meselede Suriye’nin gerçek bir müttefikidurumunda ve bu da ABD ve İsrail’i öfkelendiriyor.

Muhin, okurun dikkatini, İran’a karşı yeniden işletilen Amerikan ambargosunda Türkiye’ye ayrıcalık tanınmış olmasına çekiyor. İnternet portalı kurdistan.ru’nun haberine bakılırsa, ambargo sürecinde “bir ABD heyeti Ankara’yı ziyaret ederek İran’dan petrol alımını durdurmasını, buna karşılık enerji ihtiyaçlarını karşılamak için Irak Kürdistanı’ndan petrol ve doğalgaz almasını teklif etti.”Bu son derece önemli bilgi, eğer doğruysa, sadece bölgedeki siyasi ve askeri denklemler açısından değil, enerji denklemleri açısından da Rusya’yı doğrudan ilgilendiriyor.

Hazal KALIN